Η τέχνη των σωματικών ασκήσεων της Γιόγκα αναπτύχθηκε εμπειρικά μέσα σε περίπου 5 αιώνες και κυρίως τον τελευταίο ενάμισι αιώνα, αφότου γεννήθηκε η Χάθα Γιόγκα. Η διδασκαλία των ασκήσεων γινόταν από έμπειρους δάσκαλους που είχαν μαθητέψει και είχαν ασκηθεί για πολλά χρόνια πριν και είχαν ανεπτυγμένη σοφία και διαίσθηση. Η εξέλιξη που είχαν υποστεί αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη της επιστημονικής τους κατάρτισης.
Στις μέρες μας όμως, αυτοί που διδάσκουν Γιόγκα – ιδίως στη Δύση – δεν έχουν τόσο μεγάλη και μακρόχρονη εμπειρική γνώση. Η κατάρτιση τους αποτελείται από λίγες ώρες σπουδών, πράγμα που δεν τους παρέχει ευκαιρία και χρόνο να εμβαθύνουν την κατανόηση και την εμπειρία τους. Επομένως, λογικό είναι να εμφανίζονται ελλείψεις, παραλείψεις και λάθη στη μεθοδολογία της διδασκαλίας της Γιόγκα, που είναι μια δύσκολη και πολύπλοκη τέχνη και προϋποθέτει τόσο άριστη γνώση των τεχνικών, όσο και γνώσεις λειτουργικής ανατομίας, φυσιολογίας, κινησιολογίας και όλα αυτά να συνδεθούν και με τη φιλοσοφία της Γιόγκα.
Χρειάζεται επίσης να δίνεται αρκετός χρόνος εξάσκησης στην ίδια τη διδασκαλία, κάτω από την καθοδήγηση, την εποπτεία και την παροχή κριτικής από έναν πεπειραμένο δάσκαλο, προκειμένου ο νεοφώτιστος να αποκτήσει γνώση και εμπειρία.
Δυστυχώς, στις μέρες μας συμβαίνει το εξής συχνό φαινόμενο: ο ένας δάσκαλος μιμείται τον άλλο, ακόμα και σε λάθη, ενώ τεχνικές και μέθοδοι ανακατεύονται και συνδυάζονται αυθαίρετα, χωρίς να στηρίζονται πάνω σε μια λογική βάση. Εδώ θα προσπαθήσω να εντοπίσω τα πιο συχνά λάθη που γίνονται στη διδασκαλία και την εξάσκηση της Γιόγκα, τα οποία θεωρώ ότι ευθύνονται για τους περισσότερους τραυματισμούς και ανισορροπίες που έχουν προκληθεί σε εκγυμναζόμενους στη Γιόγκα.
Φυσικά, τα παρακάτω είναι οι προσωπικές μου απόψεις και φωτίζουν μερικές όψεις του θέματος: μερικές από αυτές που μέχρι σήμερα έχω δει, μέσα από την προσωπική μου εμπειρία. Επ’ ουδενί δεν καλύπτουν και δεν εξαντλούν ολόκληρο το θέμα, που κατά τη γνώμη μου είναι – ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι – υπό συνεχή έρευνα και μελέτη από όλους όσους ενδιαφέρονται να τηρήσουν μια ποιότητα στη διδασκαλία και την εξάσκηση της Γιόγκα.
Λάθος 1ο : Χρονολογικά ακανόνιστη πρακτική
Το να κάνει κανείς εντατική πρακτική στη Γιόγκα, δηλαδή με έντονες συσπάσεις και διατάσεις, κάθε μέρα χωρίς να δίνει χρόνο για αποκατάσταση ή το να αφήνει να περνούν πολλές μέρες μεταξύ πρακτικών είναι και τα δύο λάθος. Αν τη μία μέρα κάνουμε εντατική πρακτική, την επομένη πρέπει να κάνουμε πιο ήπια άσκηση για να δώσουμε χρόνο στο σώμα μας να επουλώσει τους μικροτραυματισμούς που συμβαίνουν μετά από εντατική άσκηση. Ιδανικά, μπορεί κανείς να κάνει Γιόγκα μέρα παρά μέρα και στα ενδιάμεσα να κάνει κάποια πιο αερόβια άσκηση (ποδήλατο, τρέξιμο, κολύμπι…).
Λάθος 2ο : Πίεση για υπερβολική απόδοση
Η υπερβολή μπορεί να αφορά το χρονικό διάστημα που δίνουμε στο σώμα μας να πετύχει μια άσκηση ή ο βαθμός προσπάθειας. Δεν πρέπει να φτάνουμε σε σημείο πόνου ή βλάβης. Για να εδραιωθεί οποιαδήποτε αλλαγή στο σώμα μας απαιτεί χρόνο. Αν το χειριζόμαστε ανυπόμονα και βιαστικά, δε συμβαίνει αυτή η μόνιμη ευεργετική αλλαγή και κινδυνεύουμε να το τραυματίσουμε.
Αν σπρώχνουμε το σώμα μας (ή σπρώχνουμε τους μαθητές μας ή ζητάμε από τους δάσκαλους μας να μας σπρώξουν) για να πάμε το σώμα σε πιο ακραία θέση, χωρίς αυτό να είναι έτοιμο και να το δέχεται, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να αυξήσουμε την αντίσταση του, τελικά να χάνουμε ευλυγισία και να καθυστερούμε την πρόοδο του – ακόμα και να αυξάνουμε τους κινδύνους τραυματισμού του. Θα πρέπει λοιπόν να δεχτούμε τα όρια μας και να δώσουμε χρόνο στο σώμα μας, προκειμένου να προχωρήσει σε πιο ακραίες θέσεις. Μάλιστα, αν υπάρχει τραυματισμός ή αν έχουμε υπερβολική ευλυγισία, δε θα έπρεπε να πάμε το σώμα σε ακραία θέση, ακόμα και αν μπορούμε.
Ποτέ δεν πρέπει να προχωράμε σε μια πιο δύσκολη παραλλαγή Ασάνες πριν να έχουμε αποκτήσει άνεση και ευκολία στην πιο εύκολη παραλλαγή. Ένα ιδανικό μάθημα Γιόγκα θα πρέπει να δίνει τις Ασάνες σε στάδια, από τα πιο εύκολα προς τα πιο δύσκολα, επιτρέποντας έτσι ατομικές επιλογές και προσαρμογές, ανάλογα με τα επίπεδα ικανότητας των μαθητών.
Λάθος 3ο : Ανεπαρκής προθέρμανση και αποκατάσταση
Το πιο απαιτητικό μέρος της πρακτικής μας πρέπει να είναι στο μέσο του μαθήματος. Οι απαιτήσεις πρέπει να αυξάνονται σταδιακά μέχρι αυτή την κορύφωση και αυτό γίνεται πιο εύκολο μετά από ασκήσεις προθέρμανσης. Χωρίς προθέρμανση το σώμα μας έχει μειωμένη ευλυγισία και αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού.
Στο τέλος της πρακτικής μας έρχεται η αποκατάσταση. Εκεί δίνουμε χρόνο να «κατεβούν οι στροφές» σταδιακά με πιο στατικές και χαλαρωτικές ασκήσεις, τελειώνοντας ένα μάθημα Γιόγκα με αναπνοές και βαθιά χαλάρωση. Πολλοί κάνουν το λάθος να πηδούν ή το αρχικό ή το τελικό στάδιο του μαθήματος ή και τα δύο. Μια καλή προθέρμανση κάνει τις Ασάνες της Γιόγκα πιο εύκολες και άνετες. Η αποκατάσταση ξεκουράζει και μας επιτρέπει να ανακτήσουμε δυνάμεις. 1-10’ αναπνοές και 10-20’ βαθιά χαλάρωση είναι ένα λογικό χρονικό διάστημα για αποκατάσταση στο τέλος ενός μαθήματος Γιόγκα.
Έμπειροι μαθητές της Γιόγκα μπορούν να χρησιμοποιήσουν Χαιρετισμό στον Ήλιο για προθέρμανση. Αλλά για τους αρχάριους, ο Χαιρετισμός στον Ήλιο μπορεί να αποτελεί την κορύφωση, δηλαδή το πιο απαιτητικό μέρος του μαθήματος.
Επίσης, μερική αποκατάσταση μπορεί να γίνεται μεταξύ Ασανών: 1-2 αναπνοές για ξεκούραση πριν να συνεχίσουμε. Αρχάριοι, αγύμναστοι και μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι χρειάζονται αυτό το χρόνο για αποκατάσταση μεταξύ ασκήσεων, καθώς και στο τέλος του μαθήματος. Όταν δεν δίνεται αυτός ο χρόνος, παραμένουν και συσσωρεύονται μεταβολικά κατάλοιπα στους μυς και το αποτέλεσμα είναι κάματος και πόνος.
Λάθος 4ο: Γιόγκα χωρίς αναπνοές!
Τα τελευταία χρόνια, ιδίως από τότε που εξαπλώθηκαν τόσο πολύ τα δυναμικά συστήματα Γιόγκα, πολύ λίγη σημασία δίνεται στην αναπνοή. Η δικαιολογία είναι ότι είναι πιο εύκολο να μάθουν οι μαθητές τις ασκήσεις και η αναπνοή θα έρθει αργότερα. Έτσι, δεν υπάρχει αρκετή έμφαση και επιμονή από τους δασκάλους να μάθουν οι μαθητές πώς να χρησιμοποιούν σωστά την αναπνοή στις ασκήσεις.
Ακόμα κι αν διδάσκεται αναπνοή, η διδασκαλία της είναι κακότεχνη, σε βαθμό οι μαθητές να κάνουν ζορισμένες προσπάθειες να αναπνέουν ηχηρά, συνήθως με μια κοφτή, λαχανιαστή και γρήγορη αναπνοή αναπνοή. Έτσι, αφενός κουράζονται και αφετέρου χάνουν κάθε ευκαιρία να βιώσουν σε βάθος τη Γιόγκα. Θα τολμούσα να προσθέσω ένα τρίτο κακό που συμβαίνει λόγω απουσίας αναπνευστικού ελέγχου ή λαθεμένης τεχνικής αναπνοής: η Γιόγκα καμωμένη έτσι καταλήγει να τρέφει το εγώ αντί να το μειώνει.
Μια σωστή διδασκαλία της Γιόγκα δίνει αρκετό χρόνο στην εκμάθηση της αναπνοής, τη χρησιμοποιεί κατά τη διάρκεια των ασκήσεων και στα ενδιάμεσα και αφιερώνει χρόνο στο τέλος του μαθήματος (ή στην αρχή) για αποκλειστική αναπνευστική πρακτική, τη λεγόμενη Πραναγυάμα. Τα οφέλη δεν είναι μόνο σωματικά, δηλαδή αποβολή εντάσεων, τοξινών και κόπωσης. Είναι και νοητικά, καθώς ηρεμεί και συγκεντρώνεται ο νους στο παρόν, αλλά και πνευματικά, καθώς η αναπνοή συνδέει τον ασκούμενο με την πηγή της ζωτικής του ενέργειας από όπου και προέρχεται η ίδια η πνοή της ζωής.
Επομένως, ποτέ Γιόγκα χωρίς επίγνωση και έλεγχο της αναπνοής! Αλλιώς δεν είναι Γιόγκα.
Η Λίντα Καπετάνιου διευθύνει την Ακαδημία
Γιόγκα Λωτός και εκπαιδεύει δασκάλους
πάνω από 35 χρόνια
Χωρίς Σχόλια