Τα μάτια είναι το δεύτερο πολυπλοκότερο όργανο του ανθρώπινου σώματος μετά τον εγκέφαλο, και γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να τα προσέχουμε και να τα φροντίζουμε όσο καλύτερα μπορούμε.
Ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, παρουσιάζει μερικά δεδομένα γι’ αυτά που πιθανώς δεν γνωρίζετε:
- Αποτελούν ένα επιστημονικό θαύμα. Αρχίζουν να αναπτύσσονται δύο εβδομάδες μετά τη σύλληψη και μέχρι τον τοκετό οι βολβοί τους έχουν πάρει τα δύο τρίτα του τελικού μεγέθους τους. Έτσι, κατά τη γέννηση οι οφθαλμικοί βολβοί έχουν διάμετρο (από την πρόσθια επιφάνειά τους προς το πίσω μέρος του ματιού) 16,5 χιλιοστά και μέχρι τα 13 μας χρόνια έχουν πάρει το τελικό μέγεθος των 24 χιλιοστών. Επιπλέον, τα μάτια μας λειτουργούν σαν υπερεξελιγμένες κάμερες, αφού μπορούν να εστιάσουν εξίσου καλά μακριά και κοντά, προσαρμόζονται αυτόματα στις συνθήκες φωτισμού (μέρα, νύχτα, ημίφως) και βλέπουν ευρυγώνια. Τέλος, διαθέτουν σχεδόν 2 εκατομμύρια κινητά τμήματα!
- Είναι υπεύθυνα για τη… μάθηση και για τη μνήμη. Έχει υπολογιστεί ότι το 80% όσων μαθαίνουμε και το 80% των αναμνήσεών μας καθορίζονται απ’ όσα βλέπουμε.
- Βλέπουν τα τρία βασικά χρώματα (κόκκινο, μπλε και πράσινο) αλλά αντιλαμβάνονται σχεδόν 10 εκατομμύρια διαφορετικές αποχρώσεις. Αυτές δημιουργούνται με ανάμιξη των τριών βασικών χρωμάτων, καθώς το φως (που είναι άχρωμο) αντανακλάται στα διάφορα αντικείμενα. Οι περισσότερες αποχρώσεις που αντιλαμβάνονται προέρχονται από το πράσινο χρώμα.
- Είναι κλειστά για 5 δευτερόλεπτα κάθε λεπτό. Κάθε βλεφάρισμα διαρκεί περίπου ένα δέκατο του δευτερολέπτου, αλλά μπορεί να βλεφαρίζουμε από 2 έως 50 φορές το λεπτό (ο μέσος όρος είναι 15-20 φορές). Επομένως, κάθε λεπτό της ζωής περνάμε έως και 5 δευτερόλεπτα με τα μάτια κλειστά! Μοναδική εξαίρεση σε αυτό αποτελούν τα νεογέννητα μωρά, διότι το βλεφάρισμα αρχίζει μετά τον 6ο μήνα της ζωής.
- Διαθέτουν τους πιο γυμνασμένους μυς του σώματος. Κάθε μάτι διαθέτει 6 μυς οι οποίοι συνεργάζονται ασταμάτητα για να εξασφαλίζουν την ακρίβεια κίνησης που απαιτεί η αέναη παρακολούθηση των αντικειμένων και των προσώπων που μας περιβάλλουν.
- Διαθέτουν εκατομμύρια κύτταρα. Υπάρχουν δύο βασικά είδη κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την όραση: τα ραβδία και τα κωνία. Τα κύτταρα αυτά δέχονται το φως (φωτοϋποδοχείς) και βρίσκονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών (στο πίσω μέρος τους). Τα μάτια μας διαθέτουν πάνω από 130 εκατομμύρια ραβδία, τα οποία μας βοηθούν να βλέπουμε καλύτερα στο σκοτάδι, και 7 εκατομμύρια κωνία που μας βοηθούν να βλέπουμε τα χρώματα και τις λεπτομέρειες.
- Η ίριδά τους είναι μοναδική σε κάθε άτομο. Ενώ τα δακτυλικά αποτυπώματα φέρουν 40 ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα καθιστούν μοναδικά για κάθε άτομο, η ίριδα διαθέτει 256, γι’ αυτό και το σκανάρισμά της θεωρείται η πιο ασφαλής μέθοδος ταυτοποίησης ενός ατόμου.
- Το χρώμα τους οφείλεται στη μελανίνη. Η μελανίνη είναι η χρωστική ουσία που δίνει στο δέρμα και στα εξαρτήματά του (μαλλιά, φρύδια κ.λπ.) το χρώμα τους. Όταν η μελανίνη είναι άφθονη στα μάτια, αυτά γίνονται καφέ αλλά όταν είναι λιγοστή γίνονται γαλάζια. Αν, πάντως, έχετε γαλάζια μάτια διαθέτετε έναν κοινό απόγονο με κάθε άλλο γαλανομάτη κάτοικο του πλανήτη, σύμφωνα επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης. Σε μελέτη που είχαν δημοσιεύσει το 2008 στο επιστημονικό περιοδικό Human Genetics είχαν εντοπίσει μια γενετική μετάλλαξη που συνέβη πριν από 6.000 έως 10.000 χρόνια και ευθύνεται για το χρώμα των ματιών όλων των γαλανομάτηδων που ζουν σήμερα στη Γη! Τα υπολειπόμενα γονίδια που καθορίζουν το χρώμα των ματιών, όπως το μπλε και το πράσινο, μπορεί να παραμείνουν ανενεργά για αρκετές γενιές πριν επανεμφανιστούν σε ένα άτομο.
- Δεν μπορούν να μεταμοσχευθούν. Προς το παρόν δεν είναι δυνατή η μεταμόσχευση οφθαλμών που θα αποκαταστήσει την όραση τυφλών ανθρώπων, διότι το οπτικό νεύρο είναι πάρα πολύ πολύπλοκο και ευαίσθητο (υπολογίζεται ότι διαθέτει πάνω από 1 εκατομμύριο νευρικές ίνες που συνδέουν το μάτι με το κέντρο της όρασης στον εγκέφαλο). Επιπλέον, οι επιστήμονες δεν έχουν βρει τρόπο να δημιουργούν στο εργαστήριο υγιή αμφιβληστροειδικά κύτταρα
- Επουλώνονται πολύ γρήγορα. Τα μάτια έχουν την ικανότητα να διηθούν την σκόνη και τις ακαθαρσίες, και να επιδιορθώνουν τις μικρές γρατζουνιές στην επιφάνειά τους μέσα σε 48 ώρες, παρότι η εξωτερική στοιβάδα τους (ο κερατοειδής χιτώνας) είναι ο μοναδικός ιστός του σώματος που δεν έχει παροχή αίματος.
